Veda Şiiri Şiiri - Yorumlar

Bir şeyi okuyup ağlayan Gürcü bir okuru görürken sormuş yabancı bir şair Gürcistanlı okura:
'Ne diye ağlıyorsun?'
-Demiş 'Bu şiiri okuyuyorum'
Adam demiş 'Peki ne yazıyor şiirde?'
- :'Kuş çınardan uçmuş' yazıyor,- demiş Gürcü
Bizim şair bu kez sormuş: 'Be adam bunun neresi şiir, bir de ağlanacak nesi var?!
Gürcü demiş : Ama ''Gürcistanca'sı şiir, hem de çok acı ! '' ondan !

Bu yazının şiir tarafı ve acı tarafı da vardır elbet belki kendi orjinal dilinde daha çok, en azından yazarının acılarını saygı duymamak mümkün değildir!...Her şiir de okur için yazılmaz bir de bu tarafı var bu işin...'bu ikisi arasında'...

Behramoğlu bey de bilgisi ve becerisi el verdikçe yapabileceğini yapmış..! Amma...!

Adamın birini padishaha götürmüşler demişler padişahım bu adamın bir marifeti var; kırk tane iğneyi yanyana dizerek bir keresinde hepsinin içinden bir ipliği geçirebilir. Bunun üzerine adam padişa marifetini de göstermiş. Padişah da demiş: Bu adama kırk sikke altın verin bir de kırk sopa çekin. Adamlar şaşırmış sormuşlar: Padişahım bağışlayınız, kırk altını anladık efendim ya kırk sopaya ne demli?: Padişah da demiş kırk altın çünkü hakikaten böylesine zor bir işi başardığı için, ve kırk sopa da ömrünü böyle bir şeye yaramaz işi yapabilmek için heba ettiği için...:)



Evet Türk edebiyatında özellikle çeviri konusunda o kadar benzer örnekler vardır ki saymakla da bitmiyor..Bu sözümü geçen haftalarda düzünlenen İstanbul Kitap Furarında yanyana oturup katılımcılara çeviri konusunda konuşma yapan Cevat Çapan bey ve Behramoğlu beye de detaylı bir konuşma ile anlattım dinleyicilerin huzurunda...

Bir ülkeye gidip biraz kaldıktan sonra veya bir iki yabancı dili biraz bilen, 'Haydı ya ben bunu çevireyim deyip' ! hemen çevirmenliğe soyunup kalkıştığı içindir bu eksiklik ve hatta diyebilirim gaflet. Ve çeviriye şiir yazmak kadar bazen de ciddiye bakılmadığı içindir bu sonuçlar.

Musikide ''perde'' diye bir şey vardır, muzikle biraz aşina olan bilir:
Şair orjinal şiirinde '' o perdeden çalma !'' diyor bizim çevirmen onu 'salondaki perdeden çalıyor' diye çevirmiş...ve bilmem başka perdeler aklına gelir.!..Şimdi düşünelim acaba bu şekilde bir çevirmene biz şiirimizi veya eserimizi teslim edebilir miyiz başka bir dile çevrilmesi için..Veya çevirisini ne kadar değer verebiliriz ki..Teslim edersek o eser diger dilde onu okuyan okurunu ne kadar etkiler bizi ne kadar yansıtır..vs...?! ( Dün değerli Hayyam'ın eserleri için de aynı şey söz konusuydu....Yukrada şiirin başlığı ''Sefanı Sür'' yazılacaksa da Hayyam'ın değerli felsefesini bilmeyen onu şarapçı, daim'ul hemr (sürekli içen) ve topluma 'gününe gün et' öneri ve öğütler çeken her hangi bir sersem sarhoş sanacaktır...! (felsefisi bizim bazı insanımız için ters anlaşılmışsa da, ki gene de her şeye rağmen farz edelim ki Hayyam şarap içimiştir vs... Bundan bize ne ! Bize düşen onun değerli eserlerinden ve bize hayata bir başka zaviden de bakmamıza yardımcı olduğu için yararlanmak. Bu da uzun konu..!.) Hayyam'ın hiç bir rubai'sinde orjinal Farsçasında başlık diye bir şey yok ki zaten...! Neyse Hayyam gene biraz kurtarmış, ama ya O başka dildeki şairler..! Hiç olmasa Hayyam değerli Türk okurun bildiği bir şair dil yakınlığından dolayı ('Farsça ve Türkçe').


Her şeye rağmen çeviri konusu ve mevzusu uzun, burada her yabancı şiirin asılması ile hep açılıyor zaten..ki belirtmeliyim genelde bu köşede çok zayıf yabancı şiirler ve çevirileri seçiliyor!... Ki bu önemli ve değerli konuda sitenin değerli seçicilerin daha dikkat etmesi gerektiğini düşünüyorum. Veya daha iyi çevirenlerin çevirilerini yer vermeleri gerekir. Şayet ki 'köşe' şiir köşesi ise...! Yani biraz da bir eser okuruna yeni fikirler, yeni bir bakış açısı sunma, başka bir kültür insanının acısını sancısını, aşka, ayrılığa, yaşama ve ölüme vs. bakışını ve nelerden mutlu olup olmadığını, bizimle ayrı ve ortak noktaları nedir diye fikirler sunmamalı mıdır?!

Bir doğru söz ki 'kendi kültürünü ve dilin yapısını ve güzelliklerini keşf etmek ve farkına varabilmek için en az bir yabancı dil bilip diger kültürlerle de aşina olmalıyız' ne kadar da yerinde ve gereklidir bir okur için. ve son olarak da kısaca eklemem gerekirse, bir eseri çeviriken ki şayet eser kutsal şiirse kanımca onu çeviren kişi kesinlikle şair hem de iyi şair olmalıdır!

Söz uzun vakit kısa...Arkası bir başka köşede umuyorum daha iyi şiirler okuyabilme umuduyla...!


Bu ara uzun yazılanın sadece eleştiri izlenimi bırakılmaması için nacizane aşaıda yakında çıkacak olan 'şiir kitabım'dan kendi şiirlerimin yanısıra 'Dünya Şiirinden Çeviri Örnekleri' bölümü çevirilerimden bir J. Longstone HUGHES şiirini sunuyorum ve hepinizi selamlıyorum.

Behruz Dijurian

''gece bitti bizim hikayemiz bitmedi
gecenin suçu ne, bizim hikayemiz uzundu''

.........


'EV SAHİBİ ŞARKISI'

ev sahibi, ev sahibi
tavan damlıyor,
hatırlıyorsan geçen hafta da
bunu sana söylemiştim.

ev sahibi, ev sahibi
bu merdivenlerin işi bitik,
hayret ! sen nasıl olur da üstünden çıkarken
tepetakla olmuyorsun!

on dolar önceden
sana borçluyum
ve şimdi de yeni on doların zamanı gelmiş midir?
iyi, o halde bilmiş ol ki para mara yok
ancak evin durumunu düzeltirsen!
ne? boşaltma kararı mı alırsın?
suyu - elektriği mi kesersin?
eşyaları sokağa mı atarsın?
hmm herif, ağzından büyük laflar edersin
de ki şimdi işini bitireyim!
o kabaktan kafana bir yumruk atılınca
sesin sedan kesilir!

- polis! polis!
bu adamı tutuklayın !
devleti devirmek istiyor
memleketi karıştırmak istiyor!

bekçinin düdüğü
devre arabasının sireni
ve tevkif

bölgenin karakolu
demirli parmaklıklar
ve gazeteye başlık olmak:

bir adam ev sahibini ölümle tehdit etmiştir,
kiracı tutuklanmış ve mahkeme kefili kabul etmemiş
hakim, siyah suçluyu doksan gün hapse mahkum etmiştir!

J. Longston HUGHES
(1902-1967)

Türkçesi : bd

hayal dediğin böyle kurulur.

Her şiir kendi dilinde güzeldir.Çeviriden çok az şiir çıkar.Çünkü şiir bir kültür, bir duygu, bir fikir aktarımıdır.Ayrıntısızdır, özdür.

Şiir dil cambazlığı, kurgu kurnazlığıdır.Kendi kültürünü, kendi dilini özümsememiş insanların başka dil ve kültürlere duydukları hayranlığın etkisiyle çeviri eserlere şiir adını verdiklerine sıkça rastlıyoruz. Ancak bunlara genel olarak çeviri manzume, çok özellerine çeviri şiir demeliyiz.

Bu çeviri şiir olmuş mu?Sayın Osman Tuğlu'nun şair ve eserle ilgili bilgilendirici yazısını okumasaydım.Kolayca kendi adıma 'Hayır,' derdim.Bana göre bir manzume okuyucusunu veya dinleyicisini etkilediği ölçüde şiir olur.Gerek eserdeki edebi sanatlar, gerekse kafiye, ölçü gibi şekli unsurlar bu etkiyi arttırmak için vardır.Bu gözle esere baktığımızda,şairin öncelikle tavrı insanı etkiliyor.Eşine aklımda olan ve ayrılamayacağım tek kişi sensin diyerek ve hapishanden -belki de idam edildikten sonra ahretten - sık sık ziyaretine geleceğini duyurarak aşkının ölümsüzlüğünü anlatması beni etkiledi, öylese bana göre çeviri şiir olmuş.

Bazılarının düşündüğü veya anladığı gibi bir edebiyat eserinin zor anlaşılması o eserin gücü değil zayıflığıdır.Edebiyat eserlerinin
birinci vasfı anlaşılırlığı,
ikici vasfı etkileyiciliği,
üçüncü vasfı ilgi çekiciliği,
dördüncü vasfı orijinalliğidir.
Malesef burada yorum yapanların pek çoğu bu sıralamayı ters çevirmekte ve esrlerin kıymetini de zor anlaşılandan kolay anlaşılana göre sıralamaktadırlar.Kanaatimce bu yorum ya kendine güvensizliğin ya da kendini aşırı beğenmişliğin bir sonucudur.
Saygılarımla...

Bakınız , Sayın Seyirciler ; bir adam karısının kapısının önüne gelir , hasret gidermek ister...Lâkin kapı kapalıdır...KAPIYI SÜRGÜLEME ÜSTÜMDEN dizesini kim anladı...? Kadın içeride olduğuna göre kapıyı sürgüleyenin kadın olması gerekmez mi...? Dolayısiyle bu dizede ÜSTÜMDEN sözcüğü ÜSTÜNDEN olmalı değil midir..?.Okuyan geçiyor,irdeleyen , düşünen yok...Kapıyı üstünden sürgüleyen kadın olmalıdır ki adam gelip kapıyı sürgülenmiş görünce (o ihtimale karşı) kapıyı üstünden sürgüleme ki kolayca açıp gireyim demek istiyor...

Şiir güzel.bana göre.
Tu kakadır sana göre.
Bazan mı yoksa bazen mi?
Sen gel onu bana söyle.

tebrikler

bu yalınlıktaki bir metne 'şiir' demeye dilim varmıyor..

mektup..

evet evet mektup olabilir..

nazım ın karısı..nikolan ın karısından daha güzelmiş demek..ve nazım karısını nikola dan daha çok seviyormuş demek ki..

ya da en özeti..nazım şair..nikola değil demek ki..

..

ağlasam mı
tabanları yağlasam mı
bir olanak sağlasam mı
uzlaşıya dair..

bilemedim ki şimdi..

Aşk durgun bir gecenin ardında beklerdi sessizce
Akardı karanlık kendi etrafında
O kadar sıcaktıki ev
Küçük aralıklardan girardim içeri
Koynunda sarı lambalı çizgiler
Okşardı sonsuzluklardan kalkıp

eheee öhööö..şiire gelirsek..(evet şiir dedik!:P)

' Geleceğim bazan uykudayken sen ' dmenin ne demek olduğunu bir kez hisstmediyse er/hatun kişi zaten bu metnin (şiir ya da değil..) namazı nazarında kılınmıştır.

şiir,kelimelerle mi yazılıyordu ama neydi.. hayır..okuyunca sadece sevdiğimi kucaklayıp gitmek istedim.. insan olmak istedim yahu..

şiir bizi biraz daha insan yapmayacaksa neden vardır ki..?

yok olmuş mu olmamış mı.. biz; hamdık, olduk,gelin dalımızdan kopartın..tövbe yaw..:)