Barak Boyu Şiiri - Mehmet Demir Atmalı

BARAK BOYU

Barak Boyunun Anayurdu:
Nuh Peygamberin oğlu Yasef, babasının emri ile Cudi Dağına gidip İt-İl(it eli, Atilla at-eli demektir) ve yayık suyunun yakasına vardı. İki yüz elli yıl orada yaşadıktan sonra öldü. Yasefin Türk, Hazar, Saklap(saka-iskit) , Rus, Ming, Çin, Kimeri(Sümer) ve Tarih(Taruh, Tarekh) isminde sekiz çocuğu vardı. Türkün oğlu Barshan söz konusu İt-İl-Yayık bölgesine yerleşti. Barshandan türeyen Baraklar ve Subarlar(Sigur, Sabir, Suvar, Sümer) ın yurdu İt-İl -Volga(nehri) civarı oldu. Bu yerleşim bölgesine Barakların totemine atfen At-İl- İt-İl(At éli, İt éli) denildiğini tahmin etmekteyiz. Oğuz Destanında Oğuzla Kıl Barak arasında geçen savaşın aynı bölgede oluşu dikkat çekicidir. (Gaziantep Yöresinde Barak Boyu. Yrd. Dç. Dr. Mehmet ali YILDIRIM ve Nuh YILDIRIM. Sf.11-12)
Saka Türklerinin Livi(LiGURlar, Lurlar, Litvanyalılar) boyunun bir kolu, Barakların da içinde yer aldığı Karluklardır. Karlukları; Pamir Sakaları, Sagay Türkleri, Kırgızların Sayak Boyu, Yakutlar(Sakalar) oluşturmuştur. ((Sadi Bayram. Kaynaklara Göre Güneydoğu Anadolu Proto-Türk İzleri. Sf.67)) (Barak Boyu) .
Barak Devleti:
Eldeki veriler, Barak ve Varsak Boylarının Karahanlılara mensup Karluk Türkleri olduğuna işaret etmektedir. Barak Devleti adıyla kökü CUCİ Sülalesi, dolayısı ile Cengiz Hana dayanan Barak(Kutluk Han) Devleti kurulmuştur. Moğollara dayanan bu devletin(1222-1303) Barakla isim benzerliği vardır. Kumanlarda(Kıpçak) adı geçen Barak, Burçoğulları, Berendi ve İt-aba gibi boylar Türkleşmiş Moğollardır.(Barak Boyu.sf.14-15)
Horasandan Anadoluya Göç:
Baraklar Müslümanlığı, mensubu oldukları Karahanlılar zamanında, Oğuz Boylarıyla birlikte kabul etmişler. 1316 yılında Oğuz Boylarının, Barakların ve Varsakların Yasavur vasıtasıyla Kepek Han zamanında Farabdan(50.000 hane) diğer Türkmen Boylarıyla Horasana geçtikleri tahmin edilmektedir. ((Z. V. TOGAN. Umumi Türk Tarihine Giriş. sf. 315-316)) (Barak Boyu)
Netice itibarı ile Baraklar, diğer Türkmen boyları gibi Ehl-i Beyt sevgisiyle Anadoluya, Beydilinin Bozkoyunlu oymağına mensup Kılıçbeyli Obasından Füruz Bey önderliğinde, başka ifadeyle Beydiliye tabi olarak gelmişlerdir. Barak Cemaati olarak Sivas-Keskin havalisine 1630-1640 yıllarında yerleşmişlerdir.
Gaziantep yöresindeki Barak Boyunun dâhil olduğu asıl göç Firuz Bey öndeliğinde gerçekleşmiştir. Bu göç sırasında Baraklar, tabi oldukları Oğuz Boylarıyla beraber Erzurum, Erzincan üzerinden gelerek, Sivas havalisine perakende olarak yerleşmişlerdir. Göç esnasında Bekmişli, Karaşeyhli, Gündeşli, Gazili, Ulaşlı, Kadirli, Haydarlı, Şarkevli, pirbudak Oymakları, bu oymakların boybeyi olan Budak Oymağının Pir budak oğlu Hacı Ali tarafından, Baraklar ise Ceceli Ali Paşa tarafından yönetilmişlerdir ((Naci Kum. Türkmen Barakları. Türk Etnografya Dergisi. Sayı 6 Ank. Sf.41-1963)) (Barak Boyu.sf.19-20) .
Yeni-il(Sivas) haslarında, Arap Osmana tabi olan Baraklar ve Çoğu Beydili Boyuna bağlı olan Halep Türkmenleri, 1691 yılında Rakkaya iskân edilmek üzere emir almışlardır. Böylece Barak ve Beydili Oymakları Rakkaya gelmişlerdir ((Cengiz Orhonlu. Osmanlı İmp. Aşiretlerin İskânı. İst. 1987.sf.59)) . Rakkaya iskân sırasında Aceme giden Firuz Bey bulunmamıştır. İskanbaşı Firuz Beyin oğlu Şahin Beydir (Barak Boyu. Sf.20) .
Barak Ovası:
Anayurtları Asyanın kuzeybatısı(İtil civarı) olan Baraklar, bugün aynı adla anılan Barak Ovasında bulunmaktadırlar. Gaziantep İlinin Oğuzeli İlçesinin güneyinden ve Nizip İlçesinin Kuzeydoğusunda bulunan Belkız köyünden başlayarak, doğuda Fırat Nehri kıyısına ve güneyde Suriye sınırına kadar uzanan, oldukça geniş bir alanı içine almaktadır. Baraklar, yaşadıkları bölgede büyük ölçüde Beydili ile karışık bir vaziyettedirler. Ayrıca, Elbeyli, Karakeçili, Bayındır(Rışvan ve Ceritli) Oymakları ile bazı Yörük obaları yer almaktadır.
Barak Oymakları:
Nizip-Kargamış yöresindeki Barak Boyu 6 oymağa ayrılmaktadır. 1-Barak Eselisi, 2-Adıklı (Adaklı) , 3- Barak Kürdilisi, 4-Abdurrezzaklı, 5-Karakozak, 6-Barak Torunu oymakları Barak Boyunu oluşturmaktadırlar. Yerleşik hayata geç geçen Kilis(Musabeyli) yöresindeki Eseli Oymağına mensup obaya ise Göçebe Barak denilmektedir(kendi aralarında aşağı Barak veya Yayla Barağı da denilmektedir. Yayla Barağı adı ile Kültür Dayanışma Derneğini Kurdular. Başkanları önce Bekir Geyik iken, sonraları Cemil Şahan oldu) .
Oymakların Kolları:

Barak Eselisi: Kara Hamolar, Kara Veliler, İbişler olarak üç kola ayrılırlar. Eselilerin Başevi izan köyünden Hasan ağalardır.
Adıklı(Adaklı) : Adıklıların Başevi ise Tilmiyen(Günaltı) köyünden Kılıçoğullarından Hideylerdir.
Karakozak: Höcüklü, Arapkıran, Şabanlı, Çömezli, Baburlu, Çakırlı, Ceceli gibi kollara ayrılırlar. Sait ağa ve Çakıroğlu bu oymağın önemli simalarındandır.
Kıyan: Barak içerisinde bazen Eseli oymağına tabi, bazen de başlı başına bir Türkmen Oymağı olarak kendini tanımlar. Kıyan kelimesi; Dağlardan kuvvetli akan sel manasınadır. ((Bahattin ÖGEL. Türk Mitolojisi.c.1.sf.191)) (Barak Boyu)
Birelli(Emirler) : Barakta Eseli Oymağı ile anılırlar. Bazı kaynaklara göre bu oymak, İlbeyli Boyu ve Akkoyunlulara dayanır ((Hilmi GÖKTÜRK. Anadolunun Dağında ovasında Türk mührü.sf.164)) . Velet Bey Türküsü bu oymağa aittir. Birelliler; Zeynelli, Emirli, Karahasanlı, Harmandal, Mahmutlu gibi kollara ayrılırlar.
Barak Kürdilisi: Bozmuratlı, Sürkızıllı(kırmızı-kızıl) , Geçiciler, Bayındırlı, Sultanuşağı, Dalpaltaoğlu, Danaoğlu, Çelebi Şığ Uşağı, Marziyalı, Karabacak kollarından oluşmaktadır. Kürdililerin başevi Çirkiş Köyünden Haydar Ağalardır. Ayrıca Kürdili makamının sahibi Kürdili Mehmet Bey bu oymaktandır.
Abdurrezzaklı: Terekeli(Tiryakili) , Çayrazlı, Kasımlı, Mahmutlu, Ali İdrisli, Göğebakanlı, Yağmurlu, Batmanlı, Karaabalı, Mercanlı, Çağırganlı, Taburlu(TabGUR-Tablar-Taballar) , Çokşuruklu, Ceritli ve Kızılcaşarlı kollarıdır.
Barak Torunu: Karakeçili Torunu, Avşar torunu, Elbeyli Torunu, (Rışvan Torunu) gibi genel olarak birçok Türkmen Oymağı içerisinde Torunlar bulunmaktadır. Oymakları: İnal Uşağı, Muharremli, Osman Uşağı, Hacı Uşağı, Halit Uşağı, Urumlu Uşağıdır. İnal Uşağı aynı zamanda Torunu Oymağının Başevidir. Kul Haydr da Torun Oymağındandır(Gaziantep Yöresinde Barak Boyu. Yrd. Dç. Dr. Mehmet ali YILDIRIM ve Nuh YILDIRIM. Sf.21-48) . 01.12.2011- Mehmet Demir ATMALI. ([email protected])