Şeyh Süleyman Zâti Şiiri - Ali Koç Elege ...

09.mart.2021 günkü,Keşan-Medya Gazetesi’n-
de ,Gümüşhane Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi
Öğretim Üyelerinden sayın Prof.Dr.Selami Şim-
şek’in ” Keşan’ın Unutulmuş Gönüller Sultanı :
Süleyman Zati Efendi” başlıklı yazısı yayımlan-
dı..Bu yazıda, sayın profesör, 18 yüzyılın önde
gelen mutasavvıf şairlerinden SÜLEYMAN ZA-
Tİ EFENDİ’nin hayatı, eserleri ve düşünceleri
üzerinde doktora çalışması yaptığını,Türk Ede-
biyatı’nda önemli bir yeri olan ve aslen Gelibo-
lu’lu olsa da Keşan’da tekke kurmuş , uzun yıl-
lar Keşan’da faaliyette bulunmuş ve Keşan’da
vefat etmiş olan Şeyh Süleyman Zati Efendi’n
kabrini ve türbesini Keşan’da tespit edemedi-
ğini belirterek, bu konudaki yargısını“Ne yazık,
Keşan Halkı, ZÂTÎ EFENDİ’yi UNUTMUŞ-
TUR “başlığı ile ifade etmişti...
Süleyman ZATİ Efendi’nin hayatı ve eserleri-
ne bir sözümüz yok ancak, Keşan Halkı’nın
Zati Efendi’yi unuttuğuna dair iddiaya itirazım
var elbet..Çünkü Keşan Halkı, belediyesi, aydı-
nı, yazarı,çizeriyle, sade vatandaşıyla takdir
etmesini , hak edene kadir-kıymet vermesini
bilen bir halktır..Ama elbet te bu takdirin,ki-
şilerin Keşan’a verdiği hizmet ölçüsünde olma-
sına da dikkat eder.Nitekim son olarak, Keşan
Belediye Meclisi ,Keşan’a, Kadıköy Barajı gibi
somut yarar sağlayan bir baraj kazandıran
Çamlıca Köyü kökenli Edirne Milletvekili mer-
hum Süleyman Sabri Öznal’ın adını ,“Süley-
man Öznal Sulama Barajı” gibi bir yerde ya-
şatma kararı alarak , kadirşinaslığını bir kere
daha göstermiştir..
Keşan Halkı,geçmişte de bunu yapmıştır..Örne-
ğin ;söz konusu olan Şeyh Süleyman Zati Efen-
di dahil olmak üzere ,Rüstem Baba, Keşan De-
rebeylerinden ALİ ŞAH BEY, HersekzadeAh-
met Paşa, Hekimbaşı Abdülhak Molla, Keçe-
çizade İzzet Molla..İlyas Bey, gibi ,0smanlı Dö-
nemi’nde yaşamış çok sayıda şahsiyeti , yaşa-
dıkları yerlere yakın birer sokakta bugüne dek
yaşatmıştır
Keşanlıların bu kadirşinaslığını ,çocuklarına
verdikleri isimlerde de görmek mümkündür..
Dinimizce mübarek sayılan ayların ve kişile-
rin adları, çevremizdeki pek çok insanın adın-
da halâ yaşamaktadır..Örneğin:Ali, Veli, Salih,
Eyüp, Recep, Şaban,Ramazan, Hasan, Hüse-
yin,Ahmet, Mehmet ,Mustafa,Abdulllah, Em-
rullah, Feyzullah, Yunus, Yusuf, İsa, İsmail,
Musa, 0sman,Yahya Ömer.,Murat..bu isimler-
den bazılarıdır..
Ayrıca yöremizde ,Keşanlı ZATİ, Yenimuha-
cırlı ZATİ, Altıntaşlı ZATİ gibi , çok sayıda
Zati ve Süleyman adını taşıyan insan vardır..
Keşan Halkı bu kadarla kalmamış Keşan’ın
fethinde elinde sancağıyla savaşan Ahmet
Yesevi’nin müritlerin ve alperenlerden olan
ve Hersekzade Ahmet Paşa Camii’nin arka
sokağında kabri bulunan ALEMDAR BABA-
’yı, yine alperenlerden GARİP BABA ve A-
MEL BABA’yı da günümüze kadar yaşatmış-
tır..1993 yılının ekim ayında, internetteki a-
rama motorlarının henüz yeterince oluştu-
rulmadığı bir zamanda ,Keşan Tarihi ile il-
gili ilk araştırmayı yapan, öğretmenim mer-
hum İlhan Özalp’ın yolunu izleyerek ,çeşitli
yazılı kaynaklardan yararlanarak yaptığım
ve Keşan Önder Gazetesi’nde yayınladığım
“Keşan Suyu İçen Ünlüler” adlı araştırma
çalışmamda, Keşan’ın Sokak Duvarları üze-
rinde yaşatılan tarihi şahsiyetleri, örmeğin:
Evliya Çelebi, Keçezizade İzzet Molla, Hekim-
başı Abdülhak Molla, Hersekzade Ahmet Pa-
şa, Keşan Derebeyleri’nden Ali Şah Bey, Si-
lahtar Damat Ali Paşa, Haldun Taner, Derviş
Babalardan Garip Baba, Amel Baba, Rüstem
Baba, Alemdar Baba, Mercan Baba ve ayrıca
Şeyh Süleyman Zâti, Mehmet Kamil Efendi,
Sultan II.Mahmut, Nihat Bey, Safiye Erol, Sü-
leyman Paşa, Gazi Evrenos Bey, Hacı İlbey,
Müftü Raşit Efendi, Binbaşı Mehmet Bey, He-
kimbaşı Behçet Mustafa Efendi, 0rhan Han-
çerlioğlu ve Orhan Veli Kanık’ı tanıtmış ,
ancak yarım bıraktığım bu çalışmamdan ö-
türü o günün değerli belediye başkanı mer-
hum Mehmet Gemici ile Rotary Kulübü ta-
rafından plaketle ödüllendirilmiştim…..Bu
vesile ile kendilerine bir kez daha teşekkür-
lerimi sunuyorum..
Bu çalışmamda, Keşan’da tekke kurmuş olan
şeyh Süleyman Zati Efendi de vardı..Ve bu ça-
lışmamın ardından “Keşan Tarihi” adlı kita-
bın yazarı meslekdaşım Hilmi Dinçer, yazdı-
ğı bu kitapta , adını saydığım kişilerle birlikte
Süleyman Zati Efendiye’de yer vermişti..
Bunların arkasından Edirne’li öğretmen-yazar
sayın Ayhan Tunca , Yöre Dergisi’nin bir sayı-
sında, Rüstem Baba’yı anlatan çok doyurucu
bir araştırma yazısı yayımlamıştı.
Sayın profesör Selâmi Şimşek , yukarda andı-
ğım makalesinde ,“Yaptığım uzun araştırmada”,
ZATİ Efendi’ye ait bir kabir ve türbe tespit
edemediğini belirterek, bu yargısını “Keşan’ın
unutulmuş gönüller sultanı :Süleyman Zati E-
fendi” başlığı ile bütünleştirmiş ve “Ne yazık
ki Keşan Halkı Zâti Efendi’yi Unutmuştur”
diyerek bu yargısını pekiştirmişti..
Demem şudur ki, merhum Süleyman Zati’-
nin kabrinin olmaması 0’nun unutulduğunu
göstermez….
Sayın prof. Selami Şimşek, 1993 yılında Ön-
der Gazetesi’nde yayımladığım“Keşan Suyu
İçen Ünlüler” adlı araştırma çalışmama rast-
lamamış olabilir, ama bu çalışmamdan son-
ra öğretmen Hilmi Dinçer’in yazdığı “Keş-
an Tarihi “ adlı kitaba mutlaka ulaşmışlardır..
Bu kitapta,18.Yüzyıl mutasavvıf şairlerinden
Süleyman Zati Efendi de yer almıştır..Yani
Keşan Halkı ve aydını, Süleyman Zati Efendi’-
yi unutmuş değildir..
Zati Efendi ,”Keşan Suyu İçen Ünlüler “ adlı
araştırmayı yaptığım 1993 yılına kadar,Kurtu-
luş Caddesi üzerinde, gardiyanlığını merhum
İbrahim Avkıran’ın yaptığı eski hapishanenin
bulunduğu DOKUZ EVLER MEVKİİ olarak
bilinen ve Sarmaşık Çeşme ile Ispat Camii’ne
uzanan yokuş başında,“DAĞLI’nın KAHVE”
olarak bilinen Emin Uzan’a ait sol köşedeki
kargir binanın beyaz badanalı dış duvarı üze-
rinde ŞEYH ZATİ SOKAK adıyla yaşamak-
taydı...
Bu çalışmamdan bir yıl sonra, yani 1994 yılı
nisan ayında , Keşan Kız Meslek Lisesi Kon-
ferans Salonu’nda (Şimdi Safiye Erol Ana-
dolu Meslek Lisesi) bir haftalık süre ile aç-
tığım “FOTOĞRAFLARLA KEŞAN “ adlı
fotoğraf sergimde ,beşli yel değirmenleri fo-
toğrafı ile birlikte , belediye başkanlarımı-
zın fotoğraflarını,derviş babaların kabir fo-
toğraflarını, adı geçen zatların adlarının ya-
zılı olduğu sokak isimlerinin fotoğraflarını,
eski Keşan evlerini, çeşmelerini, camilerini,
okullarını ve bir kaç Saros Körfezi fotoğra-
fını da de sergilemiştim.
Bu fotoğraflar arasında kuşkusuz “Şeyh
Zati Sokak” fotoğrafı da vardı...
Ancak , mahalle muhtarı sayın Mustafa
Özkul’un dediği gibi, zaman içinde ortaya
çıkan apartmanlaşma eğilimi nedeniyle,
pek çok bina gibi bu kahvehane binası da
yıkılıp yerine apartman yapılınca, bina
üzerindeki sokak adı kaybolmuş, ancak
Süleyman ZATİ adı unutulmamış, aynı
sokakta, çeşitli binaların üzerinde “ZATİ
S0KAK” olarak yaşatılmıştı..Bu sokağın
sonunda, ÖZKUL Apartmanı karşısında,
13 numaralı evin kapısı üzerindeki sokak
adını gösteren yeni çektiğim fotoğraf ,bu-
nun kanıtıdır.
Bu fotoğraf ,aynı zamanda Hilmi Dinçer-
’in “Keşan Tarihi “ adlı kitabında yazdığı
gibi Süleyman Zati Tekkesi’nin Garip Ba-
ba’nın bulunduğu mevkide olmadığının ,
Dokuz Evler Mevkii denen yerde bulundu-
ğunun da bir kanıtı sayılabilir..Çünkü,”Do-
kuz Evler” mevkiine uzanan sokağın şim-
iki adı ,yine ZATİ SOKAK’tır..Bu isim, bu
sokağa süs olsun diye değil, Keşan’da tekke
açmış olan 18.yüzyıl mutasavvıf şairlerin-
den Şeyh Süleyman Zati Efendi’ye izafe-
ten verilmiştir..Mahallenin muhtarı sayın
Mustafa Özkul, cumhuriyetin ilk yıllarında ,
mahalle sakinlerinin bu sokağa TEKKE
SOKAK dediğini ,bu adın sonradan Şeyh
Zati Sokak’a dönüştüğünü, son yıllarda
da “ZATİ SOKAK olduğunu ifade etmek-
tedir...İnternetteki .uydu görüntülerinden
bu sokağa ulaşmanız mümkündür….
Keşan Tarihi’nin ilk araştırmacısı öğret-
menim merhum İlhan Özalp ,araştırma-
sında, Halvetiye Tarikatı’ndan Bursalı İs-
mail Hakkı Efendi’nin öğrencisi olan Sü-
leyman Zati Efendi Tekkesi’nin, ZAVİYE
olarak, Dokuz Evler Mevkii’nde bulundu-
ğunu , Zati Efendi ölünce, buradaki zavi-
yeye gömüldüğünü ve Balkan savaşında
da tekke ile birlikte türbenin yıkıldığı ya-
zar...
Tekke Binası yıkılınca, Zati Efendi’nin me-
zarı da, Safiye Erol’un “CİĞERDELEN”
adlı romanında sözünü ettiği ve gördüğü-
nü söylediği , Yörükoğulları Aile Kabris-
tanı’na nakledilmiş olabilir…
Bundan sonra yaşanan I.Dünya Savaşı ,
Yunan İşgali ve İstiklâl Harbi yıllarında ,
bir çok kabir gibi ortadan kaybolmuş ol-
ması doğaldır..Adı geçen sokaktaki adıyla
ve yazdığı kitaplarıyla yaşatılmaya devam
edilecektir..Sonuç:Keşanlılar,Keşan’da tek-
ke açmış olan Süleyman Zati Efendi’yi u-
nutmamışlar, günümüze kadar yaşatması-
nı bilmişlerdir..Günümüzde Google ve Vi-
kipedi gibi arama motorlarından Süleyman
Zati Efendi’ye ait bol miktarda doyurucu
bilgiye ulaşmanız da mümkündür..
Adını andığımız tekke şeyhi ve mutasav-
vıf şairi Süleyman Zati Efendi’nin kitapla-
rını hediye eden olursa,Keşan Kent Müze-
si’nde, Keşan Kent Kültür Kütüphanesin-
de ya da yeni kurulan Keşan Belediye Kü-
tüphanesi’nde hizmete sunulacağından kim-
senin kuşkusu olmasın..
Mübarek Ramazan Ayı’nızı en içten duygu-
larımla kutlarken , bütün merhumların ruh-
larının şâd, makamlarının cennet, duaları-
nızın kabul olmasını diliyorum..
”Biz dünyadan gider olduk, kalanlara se-
lam olsun!” diyerek ,yazımı bir fıkrayla nok-
talamak istiyorum:Dul kalan anne ,birlikte
yaşadığı oğluna :
-0ğlum, bana izin ver de evleneyim!...Hem
siz rahat edin, hem de ben!”deyince, kadı-
nın oğlu haykırır:
-Anaa, bu kaçıncı be!...Evliliğe bıkmadın
mı daha?..Anası şöyle cevap verir oğluna:
-Abe kızanım , sen de pek insafsızsın ha!
Ali ileVeli, üç te ondan evveli, Recep-Şa
ban-Ramazan, bir de rahmetli baban,
koca mı gördü anan?
Hoşça kalınız efendim..!Hayırlı ramazanlar!