Kadın Şairlerimizden Leyla Hanım

Tarihte yazılı eser veren kadınların yaşadığı dönem olarak Fatih devri olan 15. yy. başlangıçtır. Dönemin belli kalıplar içindeki sosyal yaşantısına rağmen kadınların şöhret sahibi olmalarında, Fatih'in kültür ve sanata, sanatçılara büyük önem vermesi erkek sanatçıların yanısıra yetenekli kadınların da kendilerini gösterebilmelerine imkan tanımıştır. Kadın sanatçılarımızın verdikleri eserlerden ilk yazılı eserler şiir dalındadır. Divan edebiyatının kurallarına sadık kalarak şiirlerini terennüm etmişlerdir. Eski dönem kadın şairlerimizden bir kısmı çevresinden destek görürken bazıları da yakın akraba engeline takılmış, bu sıkıntılar içinde eserlerini meydana getirmişlerdir. Bu şairlerimiz genellikle kültürlü bir çevrede yetişmiş, mevki bakımından iyi konumda olan erkeklerin kızları yahut eşleridirler.
Leyla Hanımın babası Moralı Zade Hamid Efendi bir kazaskerdir. Dayısı Keçecizade İzzet Molla'dır. Devrin ünlü şairleirnden ve kendisi de bir şair olan dayısından özel ders alarak yetişmiştir. Çocuk yaşta babasını kaybeden şaire aynı dönemde evlendirilmiş fakat kocasının daha ilk geceden gözüne çarpan kabalıklarına dayanamayarak bir hafta içinde boşanmıştır.
Saray kadınları ile yakın arkadaşlığı olduğu bilinir. İyi bir eğitim alarak yetişmiş oldukça kültürlü bir kadındır. Hazır cevap ve nüktedan kişiliği ile tanınan Leyla Hanım dönemine göre bir kadın için oldukça serbest deyişler söylemiştir.Kadın duygularını rahatlıkla işlemesi bakımından Mihri ile bu konuda benzerlik gösterir. Fakat onun kadar serbest bir yaşam ve ifade içinde olmadığı görülür. Dili sade ve akıcıdır. Kültürel çevreden ve yazmaktan hiç uzaklaşmamıştır. Mevlevi tarikatına mensuptur. Bir Divan’ı vardır. 1847 yılında ölmüştür.

Pür âteşim açdırma sakın ağzımı zinhâr

mısraıyla başlayan

Zâlim beni söyletme derûnumda neler var

nakaratlı şarkısı çok ünlüdür.

Galata Mevlevi hanesi kabristanında defnedilmiştir.
Eserlerinden örnekler:

GAZEL

Yârin âşıkları ile ülfeti pek güçtür güç
O peri vahşidir unsiyyeti pek güçtür güç

Sakın aldanma gönül vâ'd-i visâl-i yâre
Sonra derd ü elem ü mihneti pek güçtür güç

Beni âfv eyle eğer meclise girdiyse rakip
Çekemem doğrusu bu sıkleti pek güçtür güç

Ders-i aşkı açalım dersini vaiz kapasın
Zâhidin bârid olur sohbeti pek güçtür güç

Sohbeti yâr ile de pekçe uzatma Leylâ
O peri vahşidir ünsiyyeti pek güçtür güç
GAZEL
Her seherde Kâbei kûyında estikçe nesim
Âşıka zülfi siyahından gelir anber şemim
Naveki müjgânı gönder sinei mecruhuma
Kûşei gamda dili mahzunuma olsun nedim
Kalim bu aşk ile yanmaktan ey meh ruzüşeb
Yok bana derdü elemden başka bir yârı kadîm
Şiddeti düzahla korkutma beni gel zahida
Aşkıma nisbet benim bir şey midir narı cahim
Kûşei cennet dahi olsa safayab olmayız
Aşk ile olduk hele külhan bucağında mukim
Zulmu çok ettin bugün Leylâ'ye ey şahı cihan
Ruzi mahşerde seninle eylesin bahsi azîm

kûy: yol, semt
nesim: hoşa giden latif esen rüzgar
anber: güzel koku
şem: mum, ışık
Naveki müjgânı: kirpikten ok
sinei mecruh: yaralı sine
meh:yüz
ruz:gün
şeb: gece
narı cahim: cehennem ateşi
GAZEL
Hayâli ârızın bağı gönülde gülizarımdır
Açıldı dağlar kim sînede evvem beharımdır
Güli ümmidim açılmaz açıldı soldu hep güller
Bu gülşende figandan bihaber ancak nigârımdır
Hikâyettir sana şerhi derunumdan değil şevka
Senin aşkınla yanmak tabemahşer iftiharımdır
Neden küstün bilir hep cürmün inkâr eylemez âşık
Sebep bu infiale naleî bî ihtiyarımdır
Salın ey nahli nâzım gel nolur bir kerre serv âsa
Sarayındır bu gönlüm ande eşkim cuyibarımdır
Emanet eyledim bir tahfecik ol şahı hubane
Gönül derler anın adına Leylâ yadigârımdır

nigâr: güzel yüzlü sevgili
şerhi derun: iç, kalb açıklaması
şekva: şikayet
cürm: suç, kabahat
nalei bi ihtiyar:irade dışı inleme, figan
eşk. gözyaşı, dem
cuybar: akarsu, dere
tahfe: mekan, mevzi
hub: hoş, güzel, iyi

Araştırma
Meryem Zarifoğlu
[email protected]